Što mozak naredi šaci ona to izvrši jer je šaka produžetak mozga ka okruženju.
Kompleksna anatomija
Na kori velikog mozga ,,nacrtan ‘’ je čovječuljak tzv. homunkulus koji reprezentira dijelove našeg tijela. Iz različitih dijelova čovječuljka se šalju impulsi za različite motorne funkcije ljudskog tijela. Jasno se vidi da šake, pored usana i jezika zauzimaju najviše prostora u zoni motornih moždanih funkcija zbog svoje kompliciranost.
Anatomija i funkcija šake je veoma kompleksna. Kada uzmemo u obzir raznovrsne kreativne sposobnosti šake kao izvršnog organa mozga, onda je jasno da svaki, čak i najmanji, deranžman u njenom području može ostaviti ozbiljne funkcionalne i estetske posljedice sa određenim procentom invaliditeta ukoliko se kasno ili nestručno uradi operativni zahvat i najčešće fizikalna terapija.
Današnji način života je vezan za rad na kompjuteru uz koji se provodi sve više i više vremena. Dolazi do promjena u pravilnom držanju tijela i zadržavanju ruke u „ prisilnom“ položaju. Usljed ponavljajućih pokreta, savijanja u ručnom zglobu, dolazi do mehaničkog pritiska na živac i istezanja, što uzrokuje poremećaj krvne opskrbe nervnih vlakana, otok živca i još veći pritisak na živac koji je u zatvorenom prostoru. Opisat ćemo najčešće sindrome, povrede ili bolesti šake.
Škljocavi prst
Škljocavi prst (engl. trigger finger) podrazumijeva tenosinovitis tj.upalu i zadebljanje omotača tetive. Proces može zahvatiti skoro svaku tetivu na ručnom zglobu i šaci. Najčešći uzročnici su reumatoidni artritis, sistematske bolesti (naprimjer šećerna bolest) i trauma.
Bolest je uzrokovana disproporcijom izmedju „širine“ tetive i kanala u koji ista ulazi na mjestu „korijena prsta“, a tetiva ne može proći bez dodatnoga opterećenja. Bolest je dominantna kod žena, prosječne starosti izmedju 55-60 godina.
Klinički bolest se manifestira sa bolom i smanjenjem snage hvata, te „okidanjem“ prsta prilikom savijanja i ,češće, opružanja. U nekim slučajevima prst može biti fiksiran u savijenom položaju i samo se pasivno ispruža u potpunosti. Određeni pacijenti zbog straha od bola prilikom opružanja, prst stalno drže u prinudnom položaju. Tako nastaje sekundarna kontraktura na nivou proksimalnog interfalengealnog zgloba (između gornjeg i srednjeg članka prsta) koja se teže koriguje.
U liječenju škljocavog prsta ima pokušaja da se ova bolest tretira sa kortikosteroidnom injekcijom, ali rezultati nisu zadovoljavajući. Jedino sigurno I trajno rješenje je hirurškim putem kada se kanal kroz koji prolazi tetiva proširuje, a neposredno po završenoj hirurškoj proceduri, pacijent ima puni obim pokreta.
Operativni zahvat je potpuno jednostavan. Traje 10-15 minuta i radi se u lokalnoj anesteziji. Pacijent nakon operativnog zahvata može odmah kući. Oporavak je bezbolan i lagan. Konci se skidaju nakon 10 dana.
Sindrom karpalnog tunela
Jedno od najčešćih stanja je sindrom karpalnog tunela. Kroz karpalni tunel, iz podlaktice u šaku ulazi medijalni nerv i tetive mišića koje pokreću prste. Tetive su obložene tankom sinovijalnom opnom koja olakšava njihovo kretanje. Ta opna je osjetljiva na dugotrajni napor. Upravo sindrom karpalnog tunela najčešće nastaje kao posljedica pritiska ove opne na medijalni nerv. Pritisak na nerv dovodi do trnjenja u nivou palca, kažiprsta, srednjeg prsta i dijela domalog prsta. Javlja se utrnulost i smanjen osjećaj ručnog zgloba i prstiju. Bol i trnci se mogu širiti u dlan i prste, lakat i rame, gubitak snage mišića i nesigurnost prilikom hvatanja predmeta. Kod dugotrajnog pritiska javljaju se motoričke smetnje, dolazi do slabljenja i /ili propadanja mišića tenara (područja šake oko korijena palca na dlanu ).
Sindrom Guyonovog kanala
Sindrom Guyonovog kanala predstavlja pritisak na ulnarni nerv u korjenu šake. Bolovi, utrnuće, žarenje, gubitak snage u predjelu malog i domalog prsta. Uzroci mogu biti povrede (prelomi), artritis ručnog zgloba, tumori koji mogu uzrokovati povećan pritisak na nerv.
Uz klinički pregled potrebno je uraditi elektrodijagnostiku (EMNG) i ultrazvuk. Veoma rijetko se radi kompjuterizovana tomografij (CT) ili MRI.
Važno je rano prepoznavanje simptoma i sindroma jer dugotrajan i jak pritisak na nerv dovodi do slabljenja mišića šake, što predstavlja ozbiljan zdravstveni problem. Također je važno da se pacijent na vrijeme obrati hirurgu. Tada je liječenje izvjesno, a posljedica po senzibilitet, motoriku i fine pokrete šake neće biti. Operacija omogućava ispružanje dlana i prstiju.
Dupuytrenova kontraktura
Dupuytrenova kontraktura se manifestuje kontrakturom (skvrčavanjem) palmarne fascije dlana sa formiranjem čvorića i traka između kože, sa jedne strane i neurovaskularnih peteljki i tetivnih struktura dlana sa druge strane. Češće se javlja kod muškaraca, obostrano u polovini slučajeva. Postoji nasljedna sklonost, a češće je kod pacijenata koji boluju od dijabetesa, epilepsije, alkoholičara i hroničnih oboljenja.
Najčešće se manifestuje zadebljanjem na dlanu i prstima šake koje može biti čvrsto i često se pogrešno protumači kao žulj. Zadebljala potkožna fascija onemogućava opružanje prstiju i to dovodi pacijenta ljekaru. Koža dlana i zahvaćenih prstiju može biti napeta i uvučena u brazde dlana i prstiju.
Kod oboljenja koja dugo traju prsti mogu biti zgrčeni prema dlanu, što ima za posljedicu skvrčavanje ligamenata i kapsule zgloba i atrofiju (propadanje) mišića šake. Cilj hirurškog zahvata je korekcija deformiteta i otklanjanje zadebljale potkožne facije koje daje najbolje dugoročne rezultat.
Čekićast prst
Čekićast prst je česta povreda (osobito sportska povreda rukometaša i odbojkaša) gdje dolazi do otrgnuća hvatišta tetive ispružača prsta na posljednjem članku prsta, pri čemu može doći do manjeg ili većeg otrgnuća kosti na samom hvatištu tetive. Javlja se kod snažnog, iznenadnog udarca lopte u vrh ispruženog prsta. Može nastati i prilikom pada ili zapinjanja vrha prsta o prepreku. Najkarakterističniji znak je nemogućnost potpunog aktivnog ispružanja prsta, tj. posljednji članak prsta ostaje stalno savijen i ne može se ispružiti.
Zavisno od tipa povrede, liječenje može biti konzervativno (splint imobilizacija) kada se posljednji članak prsta imobilizira u hiperkorigovanom položaju tj. maksimalno opružen tokom 6 sedmica ili hirurško zbrinjavanje. Kod pravovremenog liječenja rezultat je odličan, međutim ako se čekićast prst ne liječi, ostaje trajno deformisan i nefunkcionalan.
