Prije jedanaest godina pred Međunarodnim sudom za ratne zločine počinjene na području bivše Jugoslavije u Hagu izrečena je presuda bivšim političkim i vojnim liderima tzv. Herceg-Bosne.
Jadranko Prlić, Bruno Stojić, Slobodan Praljak, Milivoj Petković, Valentin Ćorić i Berislav Pušić, proglašeni su krivim za udruženi zločinački poduhvat protjerivanja i ubijanja Bošnjaka u Bosni i Hercegovini.
Bivši predsjednik Vlade HZHB Jadranko Prlić osuđen je na 25 godina zatvora, načelnik Odjela odbrane Bruno Stojić na 20 godina, načelnici Glavnog štaba HVO-a Milivoj Petković i Slobodan Praljak na po 20 godina, komandant Vojne policije HVO-a Valentin Ćorić na 16 godina i načelnik Odjela za zarobljenike Berislav Pušić na 10 godina zatvora. Za njih šestoricu izrečena je kazna od ukupno 111 godina zatvora.
Svi oni su proglašeni krivim za sudjelovanje u udruženom zločinačkom poduhvatu (UZP) čiji je cilj bio trajno protjerivanje i etničko čišćenje Bošnjaka iz dijelova BiH koji su proglašeni Herceg-Bosnom. Proglašeni su krivim i zbog toga što su nastojali da se ta područja pripoje Republici Hrvatskoj, ili da se proglase državom unutar BiH.
Sažetak presude
Jadranko Prlić je podržavao i politiku protjerivanja zatočenih Bošnjaka i njihovih porodica, preko Hrvatske u treće zemlje, i učestvovao je u takoreći simultanom iseljavanju Hrvata iz srednje Bosne sa ciljem da se oni nasele na teritorije koje je svojatala Herceg-Bosna.
Bruno Stojić je, kao načelnik Odjela obrane, imao velike ovlasti de jure i de facto nad većinom sastavnica oružanih snaga i vojne policije HZHB. U tom svojstvu je imao komandu i vršio efektivnu kontrolu nad oružanim snagama HVO-a, kao i nad vojnom policijom, konkretno, tako što je donosio odluke o vojnim operacijama, obezbjeđivao njihovo izvršenje putem komandnog lanca i izdavao naređenja načelniku Uprave vojne policije, uključujući naređenja neposredno povezana s operacijama na terenu. Učestvovao je i u razradi politike odbrane HZHB, kao učesnik brojnih sudbinskih sastanaka HVO-a.
Slobodan Praljak je imao velike ovlasti, prvo de facto, a zatim i de jure i de facto, nad oružanim snagama i vojnom policijom HVO-a. Od jeseni 1992. do 24. jula 1993. godine, Praljak, koji je tada imao funkcije u Ministarstvu obrane Hrvatske, rukovodio je oružanim snagama HVO-a, konkretno, tako što je preuzimao komandovanje izvjesnim operacijama, izdavao naređenja jedinicama i primao izvještaje komandanata sa terena, kao predstavnik HVO-a učestvovao u nastojanjima da se uspostavi zajedničko komandovanje s Armijom RBiH, te komandujući izvjesnim jedinicama vojne policije HVO-a. On je imao i ulogu posrednika u smirivanju napetosti između raznih elemenata oružanih snaga HVO-a. Kao zapovjednik Glavnog stožera HVO-a, posjedovao je komandne ovlasti i vršio efektivnu kontrolu nad svim sastavnicama oružanih snaga HVO-a. Planirao je i rukovodio vojnim operacijama HVO-a u opštini Prozor koje su počele 24. jula 1993. Učestvovao je u rukovođenju i planiranju operacija HVO-a u opštini Mostar od jula do početka novembra 1993., uključujući i operaciju od 8. novembra 1993. koja je dovela do rušenja Starog mosta u Mostaru. Najzad, učestvovao je u planiranju i rukovođenju operacijama HVO-a u Varešu u oktobru 1993. Time je učestvovao i u zločinima počinjenim u sklopu tih operacija. Penzionisani general Hrvatske vojske kaznu nije imao namjeru izdržavati pa je popio otrov poslije izricanja presude u Haškom tribunalu.
Milivoj Petković je planirao i omogućio vojne operacije u opštini Gornji Vakuf u januaru 1993. On je planirao je i rukovodio vojnim operacijama u opštini Jablanica u aprilu 1993., onemogućio međunarodnim posmatračima pristup selima Sovići i Doljani, i koordinirao preseljenje civila u Gornji Vakuf. Učestvovao je u planiranju granatiranja istočnog Mostara, blokirao pristup humanitarnim konvojima za bošnjačko stanovništvo istočnog Mostara, planirao vojnu ofanzivu na stari dio grada Mostara, uključujući i onu od 8. novembra 1993. koja je dovela do rušenja Starog mosta u Mostaru. Planirao je vojne operacije na Vareš u oktobru 1993. i učestvovao u sprovođenju fingirane istrage o događajima u Stupnom Dolu i fiktivnih sankcija protiv Ivice Rajića. Time je učestvovao i u zločinima počinjenim u sklopu tih operacija.
Valentin Ćorić je do 10. novembra 1993. igrao ključnu ulogu u funkcionisanju mreže zatočeničkih centara HVO-a. Doprinio je držanju hiljada Bošnjaka u zatočeništvu pod teškim uslovima, tokom kojeg su ti ljudi premlaćivani, zlostavljani i ponižavani. Redovno je nalagao ili dopuštao da se oni koriste za obavljanje radova na liniji fronta.
Berislav Pušić igrao je važnu ulogu kada je riječ o upotrebi zarobljenika s Heliodroma za radove na liniji fronta, budući da je bio jedna od osoba koja je to mogla odobriti. Nastavio je slati zatočenike na rad na liniji fronta iako je znao da su neki zatočenici tamo poginuli ili bili ranjeni. Berislav Pušić stoga je doprinio počinjenju tih zločina. Kada je Mate Boban donio odluku o zatvaranju zatočeničkih centara HVO-a, Berislav Pušić odigrao je važnu ulogu u organizaciji zatvaranja tih centara, pobrinuvši se da Bošnjaci napuste teritoriju Herceg-Bosne.
Tuđman na čelu UZP-a
Sudsko vijeće je zaključilo da su već u decembru 1991. članovi rukovodstva HZHB (među kojima je Mate Boban, predsjednik Herceg-Bosne) i čelnici Hrvatske (među kojima je Franjo Tuđman, predsjednik Hrvatske) ocijenili da je za ostvarivanje krajnjeg cilja, to jest za uspostavljanje hrvatskog entiteta neophodno promijeniti nacionalni sastav stanovništva na teritorijama za koje se tvrdilo da pripadaju Hrvatskog zajednici Herceg-Bosni.
Ideja tzv. Herceg-Bosne i dalje živa
Uprkos haškoj presudi, ideje tzv. Herceg-Bosne i dalje žive u pojedinim općinama u Bosni i Hercegovini. To se ogleda u položaju Bošnjaka u općinama koje su bile u sastavu HZHB, koji se može uporediti sa najgorim primjerima aparthejda.
Politika Herceg-Bosne je bila nažalost pogubna i za hrvatsko stanovništvo srednje Bosne, koje je, u nastojanju zaokruživanja etničkog teritorija, preseljeno iz Srednje Bosne u Hercegovinu, kako se i navodi u presudi.
