Prijevremni parlametnarni izbori se održavaju danas u Njemačkoj, a oni bi mogli imati dalekosežne posljedice ne samo za ovu zemlju, već i za Evropsku uniju i globalnu političku scenu.

Nakon raspada vladajuće "semafor koalicije" kancelara Olafa Šolca (Scholz), sastavljene od Socijaldemokratske partije (SPD), Zelenih i Slobodnih demokrata (FDP), Njemačka se suočava s političkom krizom koja je kulminirala raspuštanjem Bundestaga.

Oko 59 miliona birača s pravom glasa će izabrati 630 poslanika i direktno će odlučiti o novom saveznom kancelaru i budućem kursu najveće evropske ekonomije. 

Politička nestabilnost u Njemačkoj započela je krajem 2024. godine kada je koalicija pod Šolcovim vođstvom doživjela kolaps zbog nesuglasica oko ekonomske politike i budžetskih pitanja, posebno između SPD-a i FDP-a. Šolc je prvobitno predlagao glasanje o povjerenju u januaru 2025, s ciljem da izbori budu održani u martu.

Prijevremeni izbori i ankete

Međutim, pod pritiskom opozicione Kršćansko-demokratske unije (CDU/CSU), predvođene Fridrihom Mercom (Friedrich Merz), dogovoreno je da se izbori pomjere na 23. februar. Ovaj datum predstavlja kompromis između vladajućih stranaka i opozicije, a konačnu odluku potvrdio je predsjednik Štajnmajer (Steinmeier). 

Prema posljednjim anketama, CDU/CSU predvodi s oko 30% podrške, što Fridriha Merca pozicionira kao favorita za kancelarsku funkciju. Na drugom mjestu je desničarska Alternativa za Njemačku (AfD) s oko 20-22% glasova, dok SPD Olafa Šolca i Zeleni osciliraju između 13% i 16%.

Liberalni FDP, Ljevica i novonastali Savez Sare Vagenkneht (BSW) bore se za prelazak izbornog praga od 5%, što bi moglo značajno uticati na formiranje buduće vlade.

Ogromna podrška desničarima

AfD, iako dobija na snazi, suočava se s izolacijom jer većina mejnstrim stranaka, uključujući CDU, kategorički odbija koaliciju s njima zbog njihovih kontroverznih stavova o migracijama, EU i odnosima s Rusijom. 

Merc je čak izjavio da bi saradnja s AfD-om bila "prodaja duše CDU-a", naglašavajući napraviti politički "zaštitni zid" prema ovoj stranci.

Kampanja je obilježena raspravama o ekonomiji, migracijama, energetskoj politici i međunarodnim odnosima. Njemačka privreda, nekadašnji motor Evrope, suočava se s recesijom, padom izvoza i krizom u autoindustriji, što zabrinjava birače. Visoke cijene energije dovele su do nesuglasica između stranaka: CDU i AfD zagovaraju povratak nuklearnoj energiji, dok SPD i Zeleni insistiraju na obnovljivim izvorima uz državne subvencije.

Migracije su ponovo u fokusu nakon niza napada u kojima su osumnjičeni migranti, što je pojačalo podršku AfD-u, koji obećava "nultu imigraciju". Istovremeno, Šolcova vlada je krajem 2024. uvela strože granične kontrole, pokušavajući da umiri javnost. Na međunarodnom planu, Njemačka se suočava s izazovima u odnosima s administracijom Donalda Trampa (Trump) u SAD, koja najavljuje carine i smanjenje vojne podrške NATO-u. Ovo postavlja pitanje kako će nova vlada balansirati između evropske solidarnosti i transatlantskih odnosa.

Važnost za Evropu i svijet

Njemačka nije samo ekonomski div Evrope, već i ključni politički stub EU. Ishod ovih izbora uticat će na budućnost evropske integracije, posebno u vrijeme kada Uniju potresaju krize – od rata u Ukrajini do ekonomske nestabilnosti. Ako CDU pobijedi, očekuje se konzervativniji pristup, s fokusom na fiskalnu disciplinu i jačanje nacionalnog suvereniteta unutar EU. 

S druge strane, potencijalni uspon AfD-a, čak i bez ulaska u vladu, šalje signal o rastu populizma koji bi mogao inspirisati slične pokrete u drugim zemljama.

AfD ima otvorenu podršku Ilona Maska (Elon Musk) što također znači da bi stranka, ako bi imala tu moć, vjerovatno pomjerila njemačku politiku bliže onim stavovima koje Vašington ima prema Moskvi od kada je Tramp preuzeo funkciju i da bi možda došlo do "odleđivanja" odnosa sa Rusijom.

Globalno, Njemačka igra važnu ulogu u klimatskoj politici i trgovinskim odnosima. Njeno pozicioniranje prema Kini, Rusiji i SAD pod novim liderstvom oblikovaće međunarodnu ravnotežu snaga. 

Stručnjaci upozoravaju da bi politička paraliza u Berlinu, u slučaju sporog formiranja koalicije, mogla oslabiti EU u ključnom trenutku.