Nekoliko stotina masakara počinjeno je u Bosni i Hercegovini tokom rata od 1992. do 1995. godine. Počinjeni su na različitim područjima, a za veliki broj njih odgovorni nisu procesuirani i odgovarali za smrt velikog broja ljudi.
- Masakri se najčešće dešavaju tokom ratnih sukoba, ali može biti i u mirnodopskom periodu. Tokom ratnih dešavanja masakri su se dešavali širom Bosne i Hercegovine. Među najvećim i najbrutalnijim su 'žive lomače' u Višegradu. To se može smatrati nekom vrstom masakra. Veći broj ljudi na brutalan način je masakriran - rekao je za Anadolu Agency (AA) istraživač genocida Hikmet Karčić.
U junu 1992. godine u kućama Adema Omeragića i Mehe Aljića u Pionirskoj ulici i na Bikavcu u Višegradu živo je zapaljeno više od 140 civila.
- Vjerovatno najbrutalniji masakr koji se desio u Bosni i Hercegovini, a koji do sada nije procesuiran, nije toliko poznat, jeste masakr u Bijelom Potoku, pored Zvornika, kada je u jednom danu 1992. godine ubijeno oko 700 bošnjačkih civila. To je najveći masakr koji se dogodio u danu te 1992. godine. Sve te žrtve su bile ukopane u masovnoj grobnici Crni vrh u Zvorniku. A nakon toga, 1995. godine, jedan dio žrtava genocida počinjenog u Srebrenici je ukopan u toj istoj grobnici. To je bila najveća masovna grobnica u Bosni i Hercegovini, prije nego što je otkrivena Tomašica. To pokazuje da su počinioci zločina i u Zvorniku i Srebrenici bili isti ljudi jer su znali lokalitet masovne grobnice - istakao je Karčić.
Širom Bosne i Hercegovine je počinjen veliki broj masakara koji do sada nisu bili predmet istraživanja.
- Fokus do sada je najviše bio na genocidu i zločinima protiv čovječnosti. Masakri i manji zločini nisu bili fokus interesovanja. Nekoliko stotina masakara je počinjeno u Bosni i Hercegovini tokom rata. Ne zna se tačan broj jer niko do sada nije uradio neki listing tih zločina. Masakri su se dešavali svakodnevno ako se uzme u obzir brutalnost rata, dugo trajanje i rasprostranjenost - istakao je Karčić.
Prema njegovim riječima, masakri su se najviše dešavali u Podrinju i u dolini rijeke Sane.
- Pogotovo tokom 1992. godine, tada je bio najveći broj masakra. U logoru 'Keraterm', u sobi broj tri, skoro 120 ili 150 ljudi, ne zna se tačan broj, ubijeno je u jednoj noći. Zatim, područje Gacka i Nevesinja. Desio se veliki broj masakra koji do sada nisu bili predmet istraživanja i za koja mnogo ljudi nije ni procesuirano niti je bilo nekih velikih interesovanja. Ima i slučaj na području Goražda - Kokino Selo, desilo se u maju 1992. godine, nekoliko desetina ljudi je ubijeno od strane VRS-a i jako mali broj ljudi je procesuiran konkretno za taj zločin - rekao je Karčić.
Masakri su se dogodili i na lijevoj obali Sane.
- Izvršeni su masakri po lokalnim selima - Rizvanovići, Hambarine, Ćerakovo. Kompletna lijeva obala Sane je očišćena tada, tog jula 1992. godine. U Bosanskoj krajini imamo još Ključ, tačnije selo Biljani. Skoro 200 ljudi je ubijeno u tom selu, a koji su nakon toga ukopani u masovne grobnice. Konkretno na tom selu Biljani, vidi se kako su masakri mogli imati karakter genocida - pojasnio je Karčić.
Dotakao se i zločina počinjenih u Stupnom Dolu, kod Vareša i u Ahmićima kod Viteza.
U Stupnom Dolu kod Vareša ubijeno je 38 civila bošnjačke nacionalnosti koje su 23. oktobra 1993. godine ubili pripadnici Hrvatskog vijeća obrane (HVO).
Tokom krvavog pohoda jedinica "Apostoli" i "Maturice" HVO-a iz Kiseljaka stradalo je 17 žena, petero djece, kao i veći broj staraca. Jedanaest osoba je živo zapaljeno. Najmlađa ubijena je bila dvogodišnja Sabina Likić. Spaljeno je 58 kuća i mjesna džamija. Selo je potpuno uništeno.
U ranim jutarnjim satima 16. aprila 1993. godine jedinice za posebne namjene Hrvatskog vijeća obrane Džokeri i Maturice izvršile su napad na selo Ahmići. Ezan za sabah-namaz, jutarnju molitvu muslimana, bio je znak za napad.
Ubijeno je 116 bošnjačkih civila, a najmlađa žrtva u Ahmićima 16. aprila 1993. godine bila je tromjesečna beba.
- Ima veliki broj zločina koji su počinjeni, a koji danas nije samo da nisu procesuirani, nego se i ne zna o njima - naglasio je Karčić.
Opsada Sarajeva počela je 5. aprila 1992. godine, okončana je 29. februara 1996. godine. Trajala je 1.425 dana. Za to vrijeme, oko 350.000 stanovnika bilo je izloženo svakodnevnoj vatri pripadnika nekadašnje JNA i paravojnih formacija, a kasnije pripadnika Vojske Republike Srpske, iz skoro svih vrsta naoružanja, sa položaja smještenih na okolnim brdima. Nisu uspjeli sići i zauzeti grad samo zahvaljujući ogromnoj volji, želji i naporima branilaca, mahom građana koji su se odazvali pozivu za odbranu, te u početku skoro goloruki, u patikama i farmericama, s minimalno naoružanja, stali na branike grada.
Tokom opsade ubijen je 11.541 građanin Sarajeva, među njima 1.601 dijete, a preko 50.000 civila je bilo lakše ili teže ranjeno. Procjenjuje se da je oko 500.000 projektila ispaljeno na grad za vrijeme opsade, dok je zabilježeno da je dana 22. jula 1993. godine na grad ispaljeno rekordnih 3.777 projektila. Na grad je dnevno u prosjeku ispaljivano 329 granata.
"Uzimajući u obzir da je ove godine 30. godišnjica od početka rata, odnosno od zločina koji su počinjeni, da nabrojimo i dva, tri zločina u okolini Sarajeva koji nisu toliko poznati. To je zločin, masakr u Ahatovićima gdje je autobus pun muškaraca odvezen na lokalitet MZ Srednje i tu su pobijeni. Zatim, muškarci iz Kasindola koji su odvedeni u maju, junu 1992. godine, koji su ubijeni i ukopani na Romaniji. Bilo je još nekoliko masakra koji su se desili na okupiranim dijelovima Ilidže i Grbavice, a koji se mogu smatrati i pojedinačnim ubistvima ali i kolektivnim", poručio je Karčić.
Među najbrutalnijim masakrima koji su se dogodili u opkoljenom Sarajevu su i oni na pijaci Markale.
Prvi od dva masakra na pijaci Markale, u centru Sarajeva, dogodio se 5. februara 1994. godine između 12.10 i 12.20 sati, kada je s agresorskih položaja, koji su se nalazili na području Mrkovića, ispaljena minobacačka granata kalibra 120 milimetara. Granata je pala na prepunu pijacu, ubivši 68 građana, dok ih je 142 teže i lakše ranjeno.
Radovan Karadžić, bivši predsjednik Republike Srpske, pred Mehanizmom za međunarodne krivične sudove (MMKS) pravosnažno je u martu 2019. godine osuđen na doživotnu kaznu zatvora, između ostalog, i za terorisanje i granatiranje građana Sarajeva, što je također jedna od tačaka za koje je na doživotni zatvor u junu prošle godine osuđen i Ratko Mladić, komandant Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (VRS).
Za ubistva 68 građana Sarajeva i ranjavanje 142 njih osuđen je i komandant Sarajevsko-romanijskog korpusa Stanislav Galić. Dragomira Miloševića je Haški tribunal 2009. osudio na 29 godina zatvora zbog terora nad civilima u Sarajevu.
Masakr djece u Bakarevoj ulici na Bistriku dogodio se 1993. godine. Tog dana granata ispaljena sa srpskih položaja u okolici Sarajeva ubila je sedmero djece.
Važno je spomenuti i masakr na mezarju u Budakovićima koji se dogodio 1993. godine, kada je granata ispaljena sa srpskih položaja usmrtila 10, a ranila tri građana Sarajeva.
Na Dobrinji je bilo nekoliko masakara koji su počinjeni nad civilima u ovom sarajevskom naselju tokom rata u BiH. Prvi masakr se desio 1993. godine u naselju Dobrinja III, kada je od dvije minobacačke granate ispaljene sa srpskih položaja, na mjestu između ulice grada Bakua i Trga djece Dobrinje, ubijeno 15, a ranjeno 80 civila, uglavnom djece.
Granate su ispaljene na mjesto gdje se odigravao Bajramski turnir u malom nogometu.
Drugi masakr na Dobrinji dogodio se 1993. u ulici Hakije Turajlića 37, kada je od minobacačke granate ispaljene od srpskih položaja u redu za vodu stradalo 13 civila, a 15 ranjeno.
Masakr u Ferhadiji ili masakr u ulici Vase Miskina je jedan od najstrašnijih zločina u historiji Sarajeva koji se dogodio 27. maja 1992. godine nad civilima koji su čekali u redu hljeb u glavnoj sarajevskoj ulici.
Srpske snage su ispalile tri granate iz pravca Borija i usmrtile 26, a ranile 108 građana Sarajeva.
Masakr u ulici Halači na Baščaršiji u Sarajevu dogodio se u augustu 1992. godine tokom opsade Sarajeva.
Granata ispaljena sa srpskih položaja ubila je osmero, a teže ranila troje civila.
Masakr u septembru 1992. godine dogodio se i u sarajevskom naselju Boljakov Potok, općini Novi Grad Sarajevo.
Granata ispaljena sa srpskih položaja ubila je devet civila koji su se okupili na dženazi rahmetli Fatime Jusić na mjesnom mezarju, a dvadeset teže ili lakše ranila.
Masakri su se dogodili i na Alipašinom Polju. Prvi se dogodio 30. augusta 1992. godine na Trgu solidarnosti broj 14 (tržnica) i tu je ubijeno 11 civila.
Drugi se dogodio 22. januara 1994. godine. Ubijeno je šestero djece s tri granate.
Karčić smatra da se do sada u Bosni i Hercegovi uradio poprilično dobar posao kada je riječ o dokumentiranju i procesuiranju zločina.
"Naravno, svi smo nezadovoljni jer je moglo i više i bolje. Haški tribunal je osudio vojni, politički i policijski vrh bosanskih Srba i bosanskih Hrvata za zločine koji su počinjeni ovdje. Naravno, ima još suđenja koji traju i trajat će", dodao je Karčić.
