''ATLAS''

Najdetaljnija mapa ljudskog mozga sadrži 3.300 vrsta ćelija

Mnoge vrste ćelija nisu dosad viđene

Ljudski mozak je prilično neistražen. Twitter

M. Z.

17.10.2023

Naučnici su predstavili dosad najdetaljniji ''atlas'' ljudskog mozga.

Potpuno novo polje

U njemu su detaljno prikazani struktura i funkcioniranje 3.300 vrsta moždanih ćelija, od kojih je samo mali dio ranije bio poznat nauci, piše Live Science.

„To nije samo atlas“, rekao je Ed Lajn, neuronaučnik u Alenovom institutu za nauku o mozgu. „Otvara potpuno novo polje, gdje u ekstremno visokoj ćelijskoj rezoluciji možete posmatrati čovjekov mozak“.

Pokrenut 2017., ovaj ogromni projekt ima za cilj kreiranje kataloga ćelija u mozgovima miševa, ljudi i drugih primata kao što su majmuni.

Te ćelije uključuju neurone, moždane ćelije koje komuniciraju putem hemijskih i električnih poruka, i otprilike isti broj ne-neuronskih ćelija. Ove ne-neuronske ćelije uključuju glijalne ćelije, klasu moždanih ćelija koje pružaju strukturnu podršku, ishranu i izolaciju za neurone, dok, također, reguliraju slanje signala.

Mozak odraslog čovjeka sadrži oko 86 milijardi neurona, plus-minus oko osam milijardi, i još oko 84 milijarde tih ne-neuronskih ćelija.

Najrazvijenije tehnike

Za mapiranje ljudskog mozga upotrijebljene su najrazvijenije tehnike koje su ranije uglavnom korištene kod životinja.

Naučnici su koristili transkriptomiku, koja uključuje katalogiziranje čitave RNK u individualnim ćelijama; RNK je genetska molekula koja sadrži instrukcije za izgradnju proteina i obavlja druge važne poslove. Također su koristili epigenomiku, koja uključuje ispitivanje hemijskih oznaka koje se nalaze na DNK i kontroliraju upotrebu gena.

Kombinirajući ove tehnike, istraživači su kreirali mape mozga koji se razvija i mozga odraslog čovjeka u jednoćelijskoj razmjeri, kao i mozgova primata zvanih marmoseti (Callithrix) i makaki (Macaca). Neke studije su ispitivale i mozgove čimpanzi (Pan troglodytes) i gorila (Gorilla).

To je omogućilo da se izvede direktno poređenje mozga čovjeka i drugih primata, otkrivajući da se brojne vrste ćelija prisutnih u našem mozgu mogu pronaći i kod čimpanzi i gorila.

Međutim, iako imamo zajedničke vrste ćelija, izgleda da je njihova genska aktivnost vrlo različita kod ljudi i čovjekolikih majmuna, što mijenja način na koji te ćelije sarađuju. Veze – način na koji ćelije komuniciraju – zapravo su ono što nas razlikuje od čimpanzi.

Dekodiranje funkcije ćelija

Iako najdetaljniji dosad, ovaj atlas ljudskog mozga predstavlja prvi nacrt. Naučnici žele da u budućnosti dekodiraju funkciju novootkrivenih ćelija, mnoge od kojih se nalaze duboko u mozgu, u strukturama kao što je moždano stablo. Također žele da shvate kako genska aktivnost različitih ćelija doprinosi razvoju neuroloških bolesti, prenosi Telegraf.

Video
Vlasnik autorskih prava © avaz-roto press d.o.o.
ISSN 1840-3522.
Zabranjeno preuzimanje sadržaja bez dozvole izdavača.