Glumci osvajaju Oskare, sportisti zlato na Olimpijskim igrama, ali za naučnike, pisce i borce za mir u svijetu ne postoji veće odlikovanje od Nobelove nagrade.

Od početka ove sedmice, sudije objavljuju dobitnike Nobelovih nagrada za 2016. godine. Objavljivat će ime jednog dobitnika svakog dana, počev od nagrade iz oblasti medicine koju je dobio japanski naučnik Jošinori Ohsumi za otkriće mehanizma na kojem počiva autofagija.

Predstavljamo vam pet stvari koje bi trebalo da znate o ovoj prestižnoj nagradi, koju je osmislio švedski hemičar iz XIX stoljeća.

1. U čemu je najveća važnost Nobelove nagrade?

- Prestiž Nobelove nagrade se svodi na historijsku i novčanu vrijednost - kaže Gistav Kalstrand, kustos Nobelovog muzeja u Štokholmu.

Svaka statua je trenutno vrijedna 8 miliona švedskih kruna (oko 930.000 dolara) što čini ovu nagradu jednom od najprofitabilnijih u svijetu. Kalstrand kaže da kada su prvi put predali Nobelovu nagradu 1901. godine, novčana nagrada je iznosila oko 20 godina profesorske plate.

Danas je novac sekundaran. Za mnoge, najveća nagrada je da se pridruže panteonu Nobelovih laureta poput Alberta Ajnštajna, Marije Kiri, Martina Lutera Kinga i Ernesta Hemingveja, piše Phys.

2. Zašto je toliko tajanstvena?

Pitajte sudije za Nobelovu nagradu o favoritima i oni će se povući kao da šitite tajne nuklearne kodove. Nobelov statut im zabranjuje da komentarišu nominovane (osim pobjednika) pola stoljeća.

Kalstrand kaže da postoje dva razloga za takvo nešto. Prvi je što sudije žele da poštede one koju su bili nominovani, a nisu pobijedili. Žele da ih sačuvaju i stresa i ružnih osjećanja da su izgubili.

- Nobelova nagrada nije takmičenje u tom smislu - kaže Kalstrand.

Drugi razlog je da se očuva nezavisnost sudija. Kada je počela da se dodeljuje Nobelova nagrada, svjetska naučna zajednica je bila veoma mala, tako da su sudije često znale nominovane i one koji su ih nominovali, piše portal Nationalgeographic.rs.

3. Ko su sudije?

U svom testamentu 1895. godine, Nobel je odredio koje institucije bi trebalo da selektuju pobjednike.

Za nagradu u oblasti medicine, zadatak je predao Institutu Karolinska u Štokholmu. Kraljevska švedska akademija nauka dodjeljuje nagrade za fiziku i hemiju, a švedska Akademija, s potpuno drugačijim timom, dodjeljuje nagradu za književnost.

Iako se mogi Šveđani žale, Nobelovu nagradu za mir dodjeljuje Parlament susjedne Norveške.