Osnovno državno tužilaštvo u Nikšiću (ODT) je saslušalo osumnjičenog M.I. (57) za skrnavljenje spomenika narodnom heroju iz Drugog svjetskog rata Čedomiru Ljubu Čupiću u centru tog grada, ali kako je navedeno u saopćenju, nije mu moglo odrediti pritvor, piše Radio Slobodna Evropa.

„Svi pozvani advokati odbili su da u navedenom predmetu budu postavljeni kao branioci po službenoj dužnosti, shodno Odluci Advokatske komore Crne Gore o proglašenju opšte obustave pružanja pravne pomoći advokata od 17. 05. 2021.godine. Zbog obustave rada advokata Osnovno državno tužilaštvo u Nikšiću nije bilo u mogućnosti da osumnjičenom odredi zadržavanje“, saopćeno je iz ODT u Nikšiću.

Saopćeno je da je tužilac podnio prijedlog sudiji za istragu da se osumnjičenom M.I. izrekne mjera nadzora – zabrana napuštanja stana. Ovo je epilog događaja koji je uzburkao crnogorsku političku javnost, kada je crnogorska policija 13. juna privela muškarca (M.l) nakon što je na društvenim mrežama objavljen video snimak na kojem se vidi kako, tada nepoznata osoba, prilazi spomeniku a potom urinira po njemu.

M.I je uhapšen zbog sumnje da je počinio krivično djelo povreda groba.

Ko je Čedomir Ljubo Čupić?

Narodni heroj Čedomir Ljubo Čupić ubijen je u maju 1942. godine. Crno bijela fotografija sa lisicama na podignutim rukama i osmijehom, dok ga četnici preko nikšićkog korzoa vode na strijeljanje, učinila ga je ikonom crnogorskog antifašizma. Čupić je postao narodni heroj posthumno, ukazom predsjednika tadašnje Federativne Narodne Republike Jugoslavije Josipa Broza Tita, od 10. jula 1953. godine.

U međuvremenu, ne prestaju reakcije javnosti na taj čin koji mnogi opisuju kao još jedan u nizu napada na vrijednosti antifašizma u Crnoj Gori i kao posljedicu narastajuće radikalizacije crnogorskog društva.

Skrnavljenje spomenika Ljubu Čupiću u centru Nikšića ne treba nikoga da iznenadi budući da crnogorsko društvo posljednjih decenija živi u atmosferi ekstremnih podjela, kaže za RSE Boris Raonić iz Građanske alijanse.

- Mi smo decenijama radili najružnije stvari na ovim prostorima, podržali smo Miloševića, učestvovali smo u ratnim dešavanjima u okruženju. Naše političke elite nikada nisu imale strategiju niti su ikada suštinski shvatile šta je antifašizam. Zato se do danas nismo snašli u borbi protiv svih pojavnih oblika fašizma kakve evo i danas imamo u Crnoj Gori - kaže Raonić.

Nije iznenađen ni historičar Miloš Vukanović.

- Na žalost promjena vlasti prošle godine je bila propraćena jakim nacionalističkim nabojem i zato imamo nacionalističke ispade poput ovoga u Nikšiću koji su usmjereni protiv svega građanskog i antifašističkog u Crnoj Gori - kaže Vukanović za RSE.

On podsjeća da se u prethodnih godinu dogodilo nekoliko napada na spomen obilježja iz perioda Narodno oslobodilačke borbe (NOB) u Drugom svjetskom ratu.

"Komunalni" problem

Skrnavljenje spomenika narodnog heroja Ljuba Čupića osudili su 13. juna predsjednik države Milo Đukanović, premijer Zdravko Krivokapić, predsjednik Skupštine Aleksa Bečić, kao i predstavnici većine političkih partija vlasti i opozicije i predstavnici antifašističkih udruženja. Svi su pozvali nadležne institucije da procesuiraju počinioca.

Najviše polemika izazvala je reakcija predsjednika Opštine Nikšić Marka Kovačevića, funkcionera Demokratskog fronta, koji je skrnavljenje spomenika ovako prokomentarisao:

- Ovaj čin je loš zato što se dogodilo u samom centru grada i na javnom mjestu prije svega, a tek onda što je kao pokriće onome ko je ovo uradio poslužio jedan od spomenika u centru (grada). Uostalom niko ne može biti odgovoran što je neko odlučio da, u očigledno pijanom stanju, svoje fiziološke potrebe ovako uprazni, osim onoga ko je to uradio - napisao je Kovačević na svom Facebook profilu.

Lokalni odbornici opozicione Demokratske partije socijalista su zatražili ostavku Marka Kovačevića, konstatujući da predsjednik Opštine Nikšić nije ni u jednom momentu osudio skrnavljenje spomenika „već ga opravdao fiziološkom potrebom“.

Sagovornici RSE oštro su osudili izjavu predsjednika Opštine Nikšić Marka Kovačevića. Istoričar Miloš Vukanović smatra da je izjava prvog čovjeka Nikšića skandalozna.

- Katastrofalna, skandalozna i primitivna izjava osobe koja očigledno ne može da izađe iz svojih ideoloških okvira koji su nenaučni, nacionalistički i revizionistički. Ako nije svjestan do kakve ekstremizacije mogu da dovedu ovakvi vandalski činovi, on onda ne može da bude na toj funkciji - ističe Vukanović.

Boris Raonić kaže da ga nije iznenadio komentar Kovačevića s obzirom na njegov ideološki pravac:

- Kovačevićev komentar koji je ovaj čin sveo na komunalni problem a ne na drski fašistički akt mene nije iznenadio ako znamo gdje on ideološki pripada i koje vrijednosti baštini - rekao je.

Tijesna većina

Marko Kovačević je funkcioner Demokratskog fronta, najjačeg političkog saveza unutar vladajuće većine u Crnoj Gori koja je na izborima u avgustu prošle godine osvojila vlast u Crnoj Gori. Pored DF-a, na vlasti su Demokrate i Građanski pokret URA. U crnogorskom parlamentu koji broji 81 poslaničko mjesto, imaju tijesnu većinu od 41. poslanika.

Kovačević je izabran za predsjednika Opštine Nikšić 10. maja, nakon što su na lokalnim izborima 14. marta ove godine pobijedile i formirale lokalnu upravu stranke koje čine vlast na državnom nivou.

Dio konstituenata DF-a je u bliskim vezama sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem a ideološki su podržavaoci četničkog pokreta iz Drugog svjetskog rata i negiraju genocid u Srebrenici.

Prije nego što je izabran za predsjednika Opštine Nikšić, Kovačević se usprotivio smjeni Bojane Đačić direktorke škole u Pljevljima, na sjeveru Crne Gore, nakon što su na društvenim mrežama objavljene fotografije sa četničkim obilježjem (kokardom).

Spomenici i ranije bili meta

Predstavnici UBNOR-a iz Nikšića su u nedelju 13. juna sa mjesta gdje se nalazi spomenik Ljubu Čupiću poručili da Nikšićani „više ne smiju dozvoliti nijedan napad na bilo koji od 256 spomenika u tom gradu“. Osim u Nikšiću, protest zbog skrnavljenja spomenika Čupiću održan je u Kotoru.

Skrnavljenje spomenika narodnom heroju u Nikšiću nije prvi slučaj vandalizma nad spomen obilježjima iz perioda NOB-a.

U maju prošle godine policija je uhapsila mladića koji je polomio mermerne ploče na spomeniku na Ravnom lazu, nadomak Podgorice, na mjestu gdje je donijeta odluka o podizanju Trinaestojulskog ustanka protiv fašista.

Inače, 13. juli se u Crnoj Gori obilježava kao Dan državnosti. Na taj dan je 1941. godine pod rukovodstvom Komunističke partije Jugoslavije počeo najveći ustanak u porobljenoj Evropi, a ugušen je italijanskom ofanzivom sredinom avgusta.

U septembru prošle godine nepoznate osobe oskrnavile su obnovljeno spomen-obilježje podignuto nekadašnjem predsjedniku Jugoslavije Josipu Brozu Titu, u Piperima, kod Podgorice.

Natpis Tito postavljen je 1976. a mještani sela su ga dva puta obnavljali.