Kina je u posljednje tri godine tajno izgradila mnoštvo novih logora i zatvora te dramatično pojačala kampanju protiv muslimanskih manjina u toj zemlji, iako je u javnosti tvrdila da su svi zatočenici pušteni na slobodu.

Izgradnja ovih logora s visokom zaštitom, od kojih neki mogu prihvatiti desetine hiljada ljudi, signalizira radikalan pomak od prethodne upotrebe javnih ustanova, poput škola i penzionerskih domova, do ogromne i stalne infrastrukture za masovno pritvaranje.

U najopsežnijoj istrazi kineskog sistema logora korištenjem javno dostupnih satelitskih snimaka, skupa sa desetak intervjua s bivšim zatočenicima, BuzzFeed News identificirao je više od 260 centara izgrađenih od 2017. godine. Postoji barem jedan u gotovo svakoj oblasti na krajnjem zapadu regije Ksinjiang (Xinjiang). Za to vrijeme, pokazuje istraga, Kina je uspostavila rašireni sistem za zadržavanje i zatvaranje stotina hiljada ujgurskih, kazahstanskih i drugih muslimanskih manjina u ono što predstavlja najveće zatvaranje etničkih i vjerskih manjina od Drugog svjetskog rata.

Ovi objekti, uključujući nekoliko izgrađenih ili značajno proširenih u posljednjih godinu dana, dio su vladine kampanje za masovno zatvaranje više od milion ljudi, koja je započela krajem 2016. godine. Te godine Čen Kuanguo (Chen Quanguo), najviši zvaničnik u regiji i šef Komunističke partije kojeg je SAD nedavno sankcionirao zbog kršenja ljudskih prava, također je stavio muslimanske manjine, više od polovine stanovništva od oko 25 miliona, pod stalni nadzor preko kamera za prepoznavanje lica, praćenja mobitela i kontrolnih punktova. Također su izloženi mnogim drugim zlostavljanjima, u rasponu od sterilizacije do prisilnog rada.

– Ljudi žive u užasu na ovim mjestima – rekla je 49-godišnja Ženišan Berdibek (Zhenishan Berdibek), koja je veći dio 2018. godine bila zatvorena u logoru u regiji Tašeng (Tacheng).

– Neki mlađi ljudi nisu bili tako tolerantni kao mi, plakali su i vrištali – dodala je.

Ali Berdibek, koja je liječena od karcinoma, nije mogla sačuvati snagu. Dok je gledala kako se mlađe žene odvlače u samicu, izgubila je nadu.

– Htjela sam umrijeti u kampu – kazala je.

BuzzFeed News identificirao je 268 novoizgrađenih centara unakrsnim referenciranjem nepokrivenih područja na Baidu Mapsu, alatu sličnom Google Mapsu koji se koristi u Kini. Ti su prostori često sadržavali više centara za zatvaranje ljudi.

Kao odgovor na detaljne upite, kao i na listu GPS koordinata otkrivenih objekata, iz kineskog konzulata u Njujorku saopćili su da pitanje koje se tiče Ksinjianga, ni na koji način nije u vezi s ljudskim pravima, religijom ili etničkom pripadnošću, već je riječ o borbi protiv nasilnog terorizma i separatizma, dodavši da je neosnovana laž da je u regionu zatvoreno milion Ujgura. 

Novi objekti raštrkani su po svim naseljenim predjelima regije, a nekoliko je dovoljno velikih da primi najmanje 10.000 zatvorenika.

Korištenje WhatsAppa, koji je u Kini zabranjen, održavanje veza sa porodicom u inostranstvu, prakticiranje religije i posjećivanje stranih internet-stranica su prekršaji zbog kojih su muslimani zatvarani u logore, što dokazuju ranije objavljivani dokumenti i svjedočenja bivših zatočenika. Budući da vlada logore ne tretira kao dio pravosudnog sistema i nijedno od navedenih aktivnosti nije krivično djela prema kineskom zakonu, niti jedan pritvorenik nije službeno uhapšen ili optužen za zločin, a kamoli da mu je suđeno.

Ljudi zatvoreni u kampovima rekli su za BuzzFeed News da su podvrgnuti mučenju, izgladnjivanju, zatvaranju u pretrpane prostore, u samnice, prisilnoj kontroli rađanja i nizu drugih zlostavljanja. Rekli su da su provedeni kroz programe ispiranja mozga, izloženi Komunističke partije te da su primoravani da govore samo na kineskom jeziku. Neki bivši zatočenici rekli su da su bili prisiljeni na rad u tvornicama bez plaćanja.

Muslimanske manjine mogu biti kažnjene zbog objava na društvenim medijima. Ali, satelitski snimci koji se prikupljaju od nezavisnih provajdera, ostaju van okvira vladine cenzure. Ponekad iscure i druge vrste dokaza. U septembru se pojavio videosnimak koji su napravile bespilotne letjelice na kojima se vidi na stotine muškaraca sa povezima preko očiju, obrijanih glava i zavezanih ruku iza leđa, noseći prsluke na kojima je pisalo “pritvorni centar Kashgar”.

Kineska vlada žestoko je kažnjavala kulturne izričaje manjina, od obrazovanja na kazahstanskom i ujgurskom jeziku do prakticiranja islama van džamija pod kontrolom države. Ovo je, u kombinaciji s prisilnim sterilizacijama, navelo neke kritičare da kažu da se ova kampanja prema međunarodnom pravu kvalificira kao genocid.