Šta je koronavirus, kako izgleda te kako se razvija i koliko je opasan, za “Avaz je objasnila doc. dr. Adna Ašić s Odsjeka za genetiku i bioinžinjering Internacionalnog univerziteta „Burch“ u Sarajevu.

Razvoj testova

Šta je koronavirus i zašto se tako zove? 

- Prije svega, bitno je obratiti pažnju na ispravnu terminologiju. Virus s kojim se trenutno borimo nazvan je SARS-CoV-2 (teški akutni respiratorni sidrom koronavirus 2, engl. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2), a infekcija koju uzrokuje poznata je kao COVID-19 (koronavirus bolest 2019, engl. Coronavirus disease 2019). Koronavirusi su envelopirani nesegmentirani RNK virusi pozitivnog smisla, koji pripadaju porodici Coronaviridae, a koji su zastupljeni među ljudima, drugim sisarima i pticama, a uzrokuju respiratorne, hepatične i neurološke bolesti. SARS-CoV-2 je sedmi koronavirus koji je prešao na čovjeka kao domaćina, ali prvi koji se proširio globalno. Sličan je postojećem SARS-CoV virusu, uzročniku epidemije iz 2002. i 2003. godine, te je iz tog razloga nazvan SARS-CoV-2.

Kako izgleda SARS-CoV-2 virus?

Virusi nisu živi organizmi, za njih se uglavnom kaže da su na granici života. SARS-CoV-2 je strukturom, kao i drugi virusi, nukleinska kiselina okružena proteinskim omotačem. Nukleinska kiselina je, u slučaju SARS-CoV-2, jednolančana RNK, koja sadrži neophodna uputstva za sintezu novih viralnih čestica, dok proteinski omotač štiti RNK, te omogućava vezivanje virusa za ćeliju domaćina. Naučna zajednica je brzo reagirala i u sedmicama nakon prvih zabilježenih slučajeva imali smo dostupnu strukturu virusa i sekvencu genoma, koji su korišteni za kasnije bolje razumijevanje procesa infekcije, odnosno razvoj komercijalnih testova za testiranje. Kada je veličina virusa u pitanju, promjer je 65-125 nm.

Razvoj infekcije koronavirusom

Infekcija SARS-CoV-2 počinje vezivanjem virusa na ćeliju domaćina. Virus koristi S protein (peplomere) za vezivanje na ACE2 receptor, koji se nalazi na površini ćelija nekoliko organa, uključujući srce, bubrege, pluća i gastrointestinalni trakt. Uz pomoć drugog proteina na površini ćelije domaćina, nazvanog TMPRSS2, virus ulazi u ćeliju domaćina i koristi je za proizvodnju novih viralnih čestica, što je način na koji se infekcija razvija i, na kraju, rezultira aktivnom COVID-19 bolesti, koja može biti asimptomatska ili simptomatska s različitom težinom kliničke slike. Težina kliničke slike ovisi o više faktora, uključujući starost pacijenta, komorbiditet, životni stil i, prema posljednjim saznanjima, genetičke varijante pacijenta koje mogu predisponirati diferencijalni imunološki odgovor na COVID-19 infekciju.

Potencijalni dokazi

Mutira li virus brzo ili sporo? 

SARS-CoV-2 spada u grupu virusa koji posjeduju manji genom u obliku jednolančane RNK pozitivnog smisla, što ga predisponira za ubrzanu akumulaciju mutacija. Dobre vijesti su da ovaj virus mutira sporije u odnosu na SARS-CoV, koji je uzrokovao epidemiju iz 2002./2003. godine. Također, prema preliminarnim izvještajima, ovaj virus mutira četiri puta sporije u odnosu na virus influenza (kod nas poznat kao virus sezonske gripe). Očekivano je da virus akumulira mutacije i slabi tokom cirkulisanja kroz populaciju domaćina. To je proces koji se redovno dešava: kako bi se mogao nastaviti širiti kroz populaciju, virus uzrokuje blaži ili čak asimptomatski oblik bolesti, koji prolazi nezapaženo i omogućava lakšu transmisiju jer zaražena osoba nije izolirana. S druge strane, virusi s visokom stopom smrtnosti nestaju iz populacije relativno brzo. Prema tome, blaži simptomi infekcije apsolutno ne znače da se virus sporije prenosi i ta dva pojma ne smijemo pomiješati.

Zašto je virus opasan?

Bitno je napomenuti da je broj smrtnih slučajeva osoba zaraženih SARS-CoV-2 sojem manji nego sa SARS-CoV ili MERS-CoV, a respiratorne poteškoće prilikom hospitalizacije povezane su s težim slučajevima infekcije. Stopa smrtnosti SARS-CoV infekcije je bila 9,6 posto, a u slučaju MERS-CoV iz 2012.godine čak 34,3 posto. Stopu smrtnosti za SARS-CoV-2 je teško procijeniti, jer je pandemija još u toku i broj slučajeva je nemoguće odrediti u ovom trenutku, ali je generalno prihvaćeno mišljenje da je smrtnost značajno manja u odnosu na dvije ranije epidemije. Glavna opasnost je činjenica da se SARS-CoV-2 brzo prenosi s čovjeka na čovjeka. Svjetska zdravstvena organizacija u trenutnim uputama za izolaciju zaraženih osoba navodi da je vjerovatnost prijenosa infekcije visoka i dva dana prije pojave prvih simptoma, što izolaciju inficiranih slučajeva čini manje efikasnom.

Je li SARS-CoV-2 prirodni virus ili je nastao u laboratoriju?

Svi naučni dokazi nedvojbeno pokazuju da je SARS-CoV-2 prirodni virus. Prije svega, ovo je sedmi koronavirus koji je prešao na čovjeka kao domaćina, ali se ranijim virusima nije posvetilo ovoliko pažnje jer su uzrokovali veoma blage simptome ili se nisu proširili u pandemijskim razmjerama. Slijepi miševi su najvjerovatniji originalni rezervoar SARS-CoV-2 virusa, uz mogućnost da je u prelasku virusa sa slijepog miša na čovjeka postojao i drugi, prijelazni domaćin. Istraživači su do ovih zaključaka došli poređenjem genoma virusa, što je klasična metoda u ovoj vrsti istraživanja. S druge strane, potencijalni dokazi da je virus sintetiziran u laboratoriju su diskreditirani ubrzo nakon objavljivanja, kao neutemeljeni i subjektivni. Objavljivanje naučnih rezultata je dugotrajan proces, koji uključuje kontrolu istraživanja od urednika naučnih časopisa i kolega istraživača u istoj oblasti. Naučni rad se ne može smatrati relevantnim ukoliko nije prošao rigoroznu kontrolu naučne zajednice, a trenutno ne postoji nijedan takav dokaz o laboratorijskom porijeklu virusa. Stoga bih sve takve tvrdnje nazvala teorijama zavjera.